راهکارهایی برای تمرکز حواس در هنگام مطالعه

من اصلا تمرکز ندارم. خیلی وقت ها تصمیم می گیرم که مثل یک پسر خوب،دختر خوب بشینم درس بخونم امانمیشه، همش حواسم پرت می شه،گاهی اوقات دوست دارم دستم را فرو کنم توی مخم و این همه فکر الکی وجورواجوری که حین مطالعه به ذهنم میرسد را بیرون بکشم.

این درست است که اکثر افراد دوست دارند در مواقعی که مطلبی را مطالعه می کنند جای مناسب و راحتی داشته باشند،برخی دیگر از افراد اینگونه نیستند در مترو، اتوبوس،تاکسی و حتی حاشیه خیابان نیز به راحتی روی مطلب یا موضوع مورد نظرشان تمرکز می کنند،اما به راستی چرا برخی می توانند تمرکز حواس داشته باشند و برخی دیگر از آن بی بهره اند؟

چند نکته در ادامه مطلب:

■ تمرکز حواس هر انسان، سلامتی نسبی است. گاهی خوب و گاهی بد است. بنابراین، ممکن است به هر دلیلی، گاهی اوقات، تمرکزتان پایین بیاید.

■ حواس پرتی، کاملاً طبیعی است و برای هر کسی به وجود می‌آید. بنابراین، وقتی حواس‌تان پرت می‌شود، سرتان را به دیوار نکوبید و خونسرد باشید.

■ یک اصل روان‌شناسی است به نام تخلیه‌ی ذهنی؛ یعنی هر چه ذهن از خیلی از افکار، تصاویر و صداهای نامربوط، خالی‌تر باشد، راحت‌تر می‌توانید در آن، اعداد و ارقام و تعاریف را وارد و جاسازی کنید. به معنای دیگر، هر کس که بنده‌ی بهتری باشد، ذهن متمرکزتری هم دارد!

■ عادت‌های خوب، به تدریج جایگزین عادت‌های بد می‌شوند؛ لذا به دنبال این نباشید که با یکی دو بار استفاده از این روش‌ها، در تمرکز حواس‌تان متحول شوید. چنانچه سه هفته‌ی مستمر این روش‌ها را به کار بگیرید، می‌توانید شاهد نقاط مثبتی در تمرکز حواس‌تان باشید.
1- گفتگوی درونی (حواست را جمع کن)

این شیوه ممکن است ظاهراً ساده به نظر بیاید، ولی در عین حال، بسیار مؤثر است. وقتی که حواس‌تان پرت می‌شود و ذهن‌تان سرگردان است، مرتب به خودتان هشدار دهید که "حواست را جمع کن". شما باید بتوانید، فرمان ذهن‌تان را در دست خودتان قرار دهید. نگذارید که ذهن‌تان همچون تکه چوبی در دریایی، متلاطم باشد. به محض اینکه حواس‌تان پرت شد، با خونسردی به خودتان بگویید: 
((حواست را جمع کن، اینجا باش، الآن زمان این فکرها نیست.))

2- روش عنکبوتی:

اگر شما تار عنکبوتی را تحریک کنید، تار تکان می‌خورد. عنکبوت نسبت به جنبش تار، از خود واکنش نشان داده و می‌خواهد علت حرکت را بیابد. ولی وقتی این عمل، چندین بار تکرار شود، خواهید دید که عنکبوت، دیگر نسبت به حرکت تار، هیچ عکس‌العملی از خود نشان نمی‌دهد و متوجه می‌شود که حشره‌ای به دام او نیفتاده است.
این روش را یاد گرفته و ذهن خود را پرورش دهید و در برابر حواس‌پرتی، تسلیم نشوید. شما باید تمرکزتان را بر روی هدفی که در ذهن دارید، حفظ کنید. از قبل با خود وعده کنید که اگر سر و صدایی آمد و کسی رفت و آمدی کرد، من حواسم را پرت نمی‌کنم. به قول معروف، توپ هم بزنند، من حواسم پرت نمی‌شود. در حین مطالعه، به وعده‌ی خود، پایبند باشید و نسبت به افکار مزاحم، بی‌تفاوت باشید.

3- بارش فکری با نوشتن و زمان دادن:

اگر افکار مزاحم، ول‌کن شما نیستند، با نوشتن آن افکار بر روی کاغذ می‌توانید، هیجان منفی آن فکر را کم کنید و با نوشتن آن، گویی که آن را از ذهن خود خارج کرده و به کاغذ می‌باریدش. این روش، بسیار سودمند است؛ به خصوص زمانی که در طول روز، زمان ویژه‌ای را به فکر کردن درباره‌ی مسائلی که به ذهن شما خطور می‌کند و تمرکزتان را به هم می‌زند، اختصاص دهید. به طور مثال: چند دقیقه‌ای از بعد‌از‌ظهر، زمانی است که شما می‌توانید به این افکار بپردازید. هنگامی که این افکار مزاحم در طول روز به ذهن شما خطور کرد و باعث نگرانی شما شد، به یاد بیاورید که زمان ویژه‌ای را برای آن‌ها در نظر گرفته‌اید و اجازه دهید که از ذهن شما خارج شوند. کسانی که از این روش استفاده کرده‌اند، توانسته‌اند، 30% از افکار مزاحم را در طول 4 هفته در خود کاهش دهند و این تغییر بزرگی است.

4- یادداشت‌برداری:

برای بسیاری از دانش‌آموزان پیش آمده که هنگام مطالعه‌ی دروس عمومی، حواس‌پرتی‌شان، بیش‌تر می‌شود. علت در یادداشت نکردن است. همیشه حین مطالعه از قلم و نوشتن استفاده کنید. حتی به صورت چک‌نویس‌وار هم که شده، هر آنچه را یاد می‌گیرید، در جایی ثبت کنید. نوشتن، حافظه حرکتی شما را فعال می‌کند، از وسواس ذهنی و دوباره‌خوانی می‌کاهد و در کل، حواس شما را جمع‌تر می‌کند.

6- زمان استراحت و وقفه‌های کوتاه:

وقتی که ما برای مدت طولانی می‌نشینیم، خون بدن ما به دلیل نیروی جاذبه، به طرف پایین‌ترین نقطه‌ی بدن یعنی پاها کشیده می‌شود. ماهیچه‌های ما همانند یک پمپ عمل می‌کنند. هنگامی که پس از نشستن، راه می رویم، خون به طور یکنواخت به سراسر بدن می‌رسد. در نتیجه، اکسیژن بیش‌تری به مغز شما می‌رسد و احساس شادابی و سرحالی می‌کنید. 

یادتان باشد که بی‌وقفه‌خوانی چند ساعته، موجب می شود که ذهن وارد کویر یادگیری شود. بنابراین، حداکثر بعد از هر 90 دقیقه، استراحت کنید و دوباره به مطالعه‌ی خود ادامه دهید. برای استراحت هم به اموری بپردازید که به تمرکز هنگام مطالعه کمک کند؛ مانند چند دقیقه دراز کشیدن، موسیقی ملایم گوش کردن، قدم زدن، صرف میوه و آب معدنی، دوش گرفتن.

7- عوض کردن موضوع:

بسیاری از دانش‌آموزان، به وسیله‌ی تغییر موضوع مطالعه، به تمرکزشان کمک می‌کنند. شما هم می‌توانید هر 2 ساعت را به مطالعه‌ی یک درس اختصاص دهید و پس از آن، موضوع را عوض کنید. بهتر است بعد از هر درس محاسباتی، به مطالعه‌ی یک درس حفظی بپردازید. همین امر موجب استراحت متناوب نیمکره‌ی چپ و راست مغز می‌شود.

8- استفاده از زمان‌های پر‌بازده:

صبح، بعد‌از‌ظهر یا شب؟ چه مواقعی انرژی درونی شما در بالاترین حد است؟ در چه ساعاتی احساس می‌کنید، سطح انرژی شما پایین است؟ سخت‌ترین درس‌های‌تان را در ساعاتی که انرژی درونی‌تان بالاست، مطالعه کنید. مثلاً اگر احساس می‌کنید در ساعات اولیه‌ی شب، بیش‌ترین هوشیاری را دارید، مشکل‌ترین درس‌های‌تان را در این ساعت مطالعه کرده و درس‌های آسان‌تر را به ساعات بعدی موکول کنید. 
اکثر افراد، درس‌های مشکل‌شان را به آخرین ساعات که معمولاً در آن خسته هستند، موکول می‌کنند و همین امر باعث مشکل‌تر شدن ایجاد تمرکز می‌شود. اگر شما هم این عادت را دارید، آن را کلاً برعکس کنید. درس‌های مشکل در ساعات اوج انرژی و درس‌های آسان‌تر و آن‌هایی که به آن علاقه دارید را به دیگر ساعات موکول کنید. انجام همین کار، به تنهایی می‌تواند کمک بسیار مؤثری در بهبود تمرکز شما باشد.

9- استفاده از تخته:کسانی که تجربه‌ی تدریس مطلبی هر چند کوتاه را به دوستی داشته‌اند، می‌دانند که هنگام درس‌دادن، به موضوعاتی از مطلب می‌رسند که به ذهن خودشان نمی‌رسیده است. انگار که خودشان هم نکات جدیدی از آن موضوع یاد می‌گیرند. بنابراین، هنگام مطالعه می‌توانید از تخته استفاده کنید و جوری مطلب را برای خودتان تشریح کنید که گویی دارید آن را به کسی آموزش می‌دهید. با این روش، مطالعه‌ی شما عمق خوبی خواهد داشت و بسیار پایدار خواهد ماند. 

10- تجسم تمرکز‌آور:به عنوان یک تمرین قبل از این که مطالعه‌تان را شروع کنید، به مواقعی که تمرکز کردن برای شما دشوار نیست، فکر کنید. مهم نیست که چه موقعیتی را تجسم می‌کنید، فقط سعی کنید خود را در آن موقعیت ببینید و احساس کنید با قرار دادن خود در آن موقعیت، قبل از هر مطالعه، آن تجربه را دوباره به دست می‌آورید و سپس بهتر می‌توانید مطالعه‌ی خود را آغاز کنید.